PROSTAT KANSERİ

Prostat kanseri, prostat bezinin kötü huylu bir tümörüdür. Prostat kanserinin çeşitli evreleri vardır. Tedaviniz, tümörün özelliklerine ve doktorunuzun tecrübesine bağlıdır.

Prostat nedir?
Şekil 1: Sağlıklı prostat ve alt idrar yolları.
Günümüzde Prostat kanseri 50 yaş üzerindeki erkeklerde en sık görülen kanserdir. Ayrıca, kansere bağlı ölümlerin akciğer kanserinden sonra ikinci en sık nedenidir. Prostat kanseri tüm dünyada en fazla tanı konan kanserler arasında beşinci sırada yer almaktadır. Son 25 yıl içinde prostat kanseri sıklığında büyük artış olmuştur.
Prostat kanseri erkeklerde vücuttaki kötü huylu tümörler arasında sıklık olarak tüm dünyada ikinci sırada yer almakta olup, her yıl 679 bin yeni olguya tanı konmaktadır.
Tüm dünyadaki sıklığı 100 binde 25,3 olan prostat kanserinin sıklığı ülkeler arasında büyük ölçüde değişmekle birlikte, erkeklerde en sık görülen kanserler arasında ikinci sırada yer almaktadır
Prostat kanseri genellikle yavaş gelişir ve belirgin semptoma yol açmaz. Hızlı ilerleyen prostat kanseri nadirdir. Prostat kanseri gelişme riski yaşla birlikte artmaktadır. Prostat kanserinin ortalama tanı konulma yaşı 69’dur.
Tanı araçlarındaki gelişmeler ve beklenen yaşam süresinin artması tanı konulan prostat kanseri sayısını artırmaktadır. Prostat kanseri, Avrupa’da yaşlı erkeklerde en sık gözlenen kanserdir. Prostat kanserli hastalarda beklenen yaşam süresi göreceli olarak uzundur ve bu süre artmaya da devam etmektedir.

Prostat kanseri risk faktörleri
Prostat kanseri değişik evrelerde raatlanabilen bir hastalıktır. Eğer tümör prostatta sınırlı kalmış ve yayılma olmamışsa lokalize prostat kanseri adını alır. Bir ileri devre olan Lokal ileri prostat kanserinde, tümör dokusu prostata yapışık bir bez olan seminal veziküller, mesane boynu veya etrafındaki lenf nodları gibi dokulara yayılma olmaktadır. Son evre ise uzak lenf nodlarına veya diğer organlara tümör yayılımı varsa bu durum Metastatik kanser olarak ifade edilmektedir.

Hastalığın evresi
Bilinen çeşitli risk faktörleri vardır ki bunlardan en önemlisi yaştır. Prostat kanseri özellikle 40 yaş altında oldukça nadirdir ve çoğunlukla 65 yaş üstü erkeklerde gelişmektedir. Aile geçmişi de risk artışı açısından çok önemlidir.
Daha fazla et ve süt ürünü tüketiminin kanser riskini artırdığı söylenmekle beraber daha fazla araştırmaya gerek vardır.
Hücreler normalden daha hızlı büyümeye başladığında tümör gelişmektedir. Prostat kanser hücresinin büyümesi androjen olarak bilinen erkeklik hormonlarına bağlıdır. En önemli androjen testosterondur ve çok büyük oranda testiste sentezlenir.

SINIFLANDIRMA
Prostat kanseri ekseriyetle bulgu vermez, sinsidir, yani prostat kanserine özgü hiçbir belirti yoktur. Prostat kanserlerinin çoğu genellikle kandaki prostat-spesifik antijen (PSA) düzeyinin kontrol edilmesi için yapılan kan tahlilini takiben saptanır. Eğer kan PSA düzeyi yüksekse, ürolog PSA artışının nedenini anlamak için daha fazla tetkik yapılmasını önerecektir. Prostat kanseri tanısında PSA testi asla tek başına kullanılamaz.
PSA ve parmakla rektal muayene (PRM) prostatınızın değerlendirilmesi için kullanılan en yaygın tanı araçlarıdır. Şayet idrar yapma ile ilgili sorununuz varsa doktorunuz bu testleri önerecektir. Bu sorunlar normalden daha sık idrara çıkma ihtiyacı, geciktirilmesi çok zor olan ani idrar yapma hissi veya iç çamaşırına istemsiz idrar damlatmayı/kaçırmayı içerir. Bu arazlar genellikle başka durumlara, genellikle iyi huylu prostat büyümesine (BPH),bazen metabolik hastalıklara (Diyabet vs.) işaret eder. Ayrıca, ileri evre prostat kanseri belirtisi de olabilir. Doktorun tanı koymadan önce çeşitli testler yapmasının nedeni budur. Bu testlerin sonuçlarına göre doktorunuz prostat biyopsisi önerebilir. Prostat biyopsisinin prostat kanseri tanısını doğrulatan tek test olduğu unutulmamalıdır.
Prostat kanseri genellikle herhangi bir şikayete neden olmadığından, doktorunuz kan PSA düzeyinin düzenli olarak kontrol edilmesini tavsiye edebilir. Doktorunuzun bunu önerip önermemesi, hastanenizin veya ülkenizin sağlık politikalarını kapsayan birçok faktöre bağlıdır. En önemli faktörler her zaman için sizin yaşınız ve aile geçmişinizdir.
Prostat kanseri tanısı konulduysa, üroloji uzmanının tümör evresini belirlemesi gerekir. Patoloji uzmanı, cerrahi işlem veya biyopsi sırasında alınan tümör dokusunun incelenmesiyle, tümör özelliklerini ve tümörün agresif olup olmadığını belirler. Sınıflamayı tümörün evresi(grading) ve agresifliği(staging) birlikte belirler.
Prostattaki tümörün sınıflandırılması, hastalığınızın sizdeki seyrini tahmin etmek için kullanılır. Doktorunuz, hastalığınızın bireysel seyrine dayanarak, sizin için en iyi tedavi yöntemini değerlendirecektir.

BELİRTİLER
Prostat kanseri genellikle belirti vermez, var olan bulguların çoğu iyi huylu prostat büyümesi (BPH) ve/veya enfeksiyon nedeniyle oluşur. Eğer prostat kanseri semptomlara neden olursa bu genellikle hastalığın ilerlemiş olduğunun bir belirtisidir. Bu sebeple, bu semptomlara neyin neden olduğunu anlamak için doktora başvurulması önemlidir.

Bu belirtiler aşağıdakileri içerebilir:

Kemik ağrısı kanserin vücuda yayılmış olduğunun işareti olabilir. Bu metastatik hastalık olarak bilinir.
TANI
DProstat hastalıklarını teşhis etmek için en sık kullanılan yöntemlerden biri, prostat-spesifik antijen (PSA) ve parmakla rektal muayenedir. PSA bir kan testidir. Eğer PSA seviyesi çok yüksekse, bu prostattaki hücrelerin alışılmadık biçimde davrandığını düşündürür. Bu durum tümör nedenli olabileceği gibi aynı zamanda enfeksiyon, veya prostatın iyi huylu büyümelerinde de olabilir. Doktorunuz prostatınızın boyutunu, şeklini ve sertliğini değerlendirmek için parmakla rektal muayene yapacaktır .Bu test parmakla rektal muayene (PRM) olarak bilinir.
Genellikle doktorunuz alt üriner sistem görüntülenmesi yapılmasını tavsiye edebilir. Ultrasonografi(US), bilgisayarlı tomografi(BT), manyetik rezonans(MR) görüntüleme ve kemik sintigrafisi gibi farklı tipte görüntülemeler mevcuttur. Bu yöntemlerden hiçbiri prostat kanseri olup olmadığınızın cevabını kesin olarak veremez.
Üroloji uzmanı, prostat kanseri olma riskinizi tahmin etmek için yaşınız ve aile geçmişinizle birlikte test sonuçlarınızı değerlendirecektir. Risk yüksek ise, size prostat biyopsisi gerekebilir. Bu test tümörünüzün olup olmadığını teyit etmek için genellikle ultrason eşliğinde (TRUS) yapılır. Biyopsi sırasında 6-12 arasında prostat doku örneği, şüphenin fazla olduğu yada arka arkaya yapılan biopsilerde menfi sonuç çıkmışsa Saturasyon biopsisi adı ile bilinen 20 ve üzeri parça alınmasına giden durumlarda olabilir. Eğer kan pıhtılaşmasını engellemek için ilaç alıyorsanız, doktorunuz bu ilacın kesilmesini önerebilir, ayrıca yine biyopsiden önce antibiyotik verir.Enfeksiyondan korumak için rektum ve kalın bağırsağınızın temizliğide zorunludur.
İşlemi yapacak doktor lokal anesteziyi takiben rektal bölgeden iğneyle prostata girer. Prostat bezinin farklı bölgelerinden örnekler alınır. Doku örnekleri, gelecekteki tedaviyi belirlemeye yardımcı olmak için patolog tarafından incelenir.
Prostat biyopsisinden sonra idrarda ve menide kan görebilirsiniz. Ateşiniz olursa hemen doktorunuza başvurmanız gerekir.
Biyopsi güvenilir bir tanı aracı olmasına rağmen, prostattaki tümörü saptayamama/gözden kaçırma ihtimali vardır.

Şekil 1: Prostat boyutu, şekli ve yapısını değerlendirmek için parmakla makattan muayene.
ORGANA SINIRLI(LOKALİZE) KANSER
Lokalize prostat kanseri; prostatta sınırlı olan ve vücudun başka herhangi bir yerine yayılmayan tümörü tarif eder. Organa sınırlı kanser tanısında doktorunuz kanserin tedavisinde , radikal prostatektomi, radyoterapi veya konservatif tedavi seçeneklerinden birisini size önerebilir. Her bir tedavinin kendine özgü avantaj ve dezavantajları vardır. Tedavi seçimi sizin bireysel durumunuza bağlıdır.

Tedavi seçenekleri
Hangi tedavi seçeneğinin sizin için en iyisi olduğu aşağıdakilere bağlıdır:

Konservatif yöntemde doktor tümörü ve büyümesini izler gerektiğinde ek tedavi önerir. Bu tedavi genellikle Gleason skoru denilen tümörün agresiflik kriterinin düşük olduğu zaman uygundur.
Radikal prostatektomi prostatın tamamının ve seminal veziküllerin çıkartıldığı cerrahi tedavidir.
Doktorunuz ayrıca radyoterapi tavsiye edebilir. Bu tedavi kanser hücrelerine zarar verir ve onları öldürür. Eksternal ışın tedavisi ve brakiterapi radyoterapi tipleridir.

Şekil 1: Parmakla rektal muayenede hissetmek için çok küçük T1 (1. Evre) prostat tümörü.
Şekil 2: Prostata sınırlı T2 (2. Evre) prostat tümörü.

RADİKAL PROSTATEKTOMİ
Radikal prostatektomi açık, laparoskopik veya robotik cerrahi ile yapılabilir. Açık cerrahide dokular kesilerek tümörlü prostat ve çevresindeki cerrahı sınır hattındaki sevimal keseler , mesane boynunun bir kısmı rektum sınır alınarak ve sinirler korunarak çıkartılır.
Laparoskopik cerrahide, ürolog karın boşluğuna özel ekipmanlarla girilerek cerrahi bütünlük olabildiğince korunarak optik sistemler gözetiminde prostat bezi çıkarılır.
Laparoskopik cerrahi, robotik cerrahi sistem yardımıyla da yapılabilir.
Lokalize prostat kanserinin açık veya laparoskopik radikal prostatektomi ile çıkartılmasının eşit derecede etkili olduğu görülmektedir.
Şekil 1a: Radikal prostatektomi (prostat ameliyatı) sırasında prostat ve seminal veziküllerin kaldırılması.
Şekil 1b: Ameliyat sonrası mesanenin pozisyonu. Ameliyatın yan etkileri nelerdir ?

Ameliyattan sonra genellikle 3-7 gün arasında hastaneden ayrılabilirsiniz. Açık radikal prostatektomiden birkaç hafta sonrasına kadar alt karın bölgesinde hafif ağrı hissedebilirsiniz. Ameliyat sonrası idrar kaçırma ve sertleşme problemleri şikayetleriniz olabilir. Bu durumlar için tedaviye ihtiyaç duyabilirsiniz.

Radikal prostatektomi; lokalize prostat kanseri tedavisi için en yaygın yöntemdir.
Ameliyat sonrası idrar kaçırma görülebilir, büyük kısmı ameliyat sonrası haftalar ender olara aylar içinde toparlanır.
Radikal prostatektominin diğer yaygın riski sertleşme bozukluğudur. Ameliyat sırasında cerrahın penis sinir ve damarlarına yakın ameliyat yapması gerekir. Cerrah penis sinirlerine zarar vermemeye çalışır. Bu başarı tümörün bulunduğu yere ve kanserin agresifliğine bağlıdır.
Gerekirse, doktorunuz idrar kaçırma veya sertleşme bozukluğu için tedavi önerebilir. Doktorunuzla endişeleriniz hakkında görüşmek konusunda tereddüt etmeyin. Diğer tedavi seçeneklerinin sizin için daha uygun olup olmadığına birlikte karar verebilirsiniz.
Radikal prostatektominin temel amacının tümörün çıkarılması ve sizi tedavi etmek olduğunu unutmayın.

Takipler nasıl olur?
Prostat kanserinde radikal prostatektomiyi takiben, doktorunuz sizinle düzenli kontroller için planlama yapar. Rutin takip en az 5 yıldır. Kontrolleriniz süresince doktorunuz kan PSA düzeyinizi kontrol eder. Bazı durumlarda parmakla rektal muayene gerekebilir. Takipler, ameliyat sonrası iyileşmenin nasıl olduğunun takibi, genel sağlık durumunun kontrolü ve muhtemel kanser nüksünün saptanması için önemlidir.
Lokal-ileri prostat kanseri tanısı konulmuş ise, doktorunuz size kanser tedavisinde; bekle gör, radikal prostatektomi ya da radyoterapi ve hormonoterapi kombinasyonu tedavisi tavsiyelerinde bulunabilir. Her tedavinin kendi avantaj ve dezavantajları vardır. Seçim sizin bireysel durumunuza bağlıdır.
Bu bölümde, doktorunuzla karar vermeniz gereken farklı tedavi seçenekleri anlatılmaktadır. Bunlar genel bilgiler olup, bireysel gereksinimlerinize göre özelleştirilmemiştir. Bireysel önerilerin ülkenize ve sağlık sisteminize bağlı olduğunu unutmayınız.

LOKAL İLERİ PROSTAT KANSERİ
Lokal-ileri prostat kanseri, prostat dışına yayılmış tümör olarak adlandırılmaktadır. Tümörün henüz prostat dışına , seminal veziküllere ,mesane boynu, üriner sfinkter(idrar kaçırmayı engelleyen mekanizma), rektum ya da pelvik bölgeye ulaştığı anlamına gelir.
Tedavi seçenekleri
Lokal-ileri prostat kanserinde en yaygın tedavi seçenekleri; radikal prostatektomi , radyasyon tedavisi , hormonal tedavi veya bunların kombinasyonu ile konservatif tedavi(hastanın genel durumu diğer seçeneklere uygun olmadığında) kombinasyonudur. Hangi tedavi yolunun sizin için uygun olduğu:

Bu, yaşınız ya da bu tedavileri sizin için tehlikeli kılabilecek medikal bir durumunun varlığı ile ilişkili olabilir.
Lokal-ileri prostat kanseriyseniz genellikle cerrahi sonrası ek tedaviye ihtiyaç duyabilirsiniz. Bu radyoterapi, hormonal tedavi ya da bunların kombinasyonu olabilir.
Cerrahiye alternatif olarak doktorunuz kanserinizi iyileştirmek için radyoterapiyi önerebilir. Bu tedavi kanser hücrelerine zarar verir ve öldürür. Lokal-ileri prostat kanseri için yaygın bir tedavi seçeneğidir. Lokal-ileri prostat kanserinde radyasyon tedavisi her zaman hormonal tedavi ile kombine edilir.
Hormonal tedavi vücuttaki testosteron üretimini etkiler. Amaç tümörün büyümesini durdurmaktır. Hormonal tedavinin diğer adı androjen baskılayıcı tedavi‘dir (ADT).

Şekil 1: Seminal veziküllere (er bezleri) yayılmış T3 (3. Evre) prostat tümörü.
Şekil 2: Mesane boynuna, idrar yolu sfinkterine ve rektuma yayılmış. T4 (4. Evre) prostat tümörü.

Doktorunuzun kullanabileceği terimler:

METASTATİK KANSER
Prostat kanseri pelvik bölge dışında diğer organ ya da lenf bezlerine de yayılabilir. Buna metastatik hastalık denir. Diğer organ ya da lenf bezlerinde yer alan tümörlere metastaz denir. Doktorunuz metastatik hastalığın hormonal tedavi ile tedavi edilmesini önerebilir.
Metastatik hastalığın tamamen tedavi edilemeyeceğinin bilinmesi önemlidir. Bunun yerine doktorunuz tümörün ve metastazın büyümesinin yavaşlatılması için çalışacaktır. Bu size daha uzun süre yaşama ve daha az semptom gösterme şansı sağlar.
Bu bölüm doktorunuz ile görüşmeniz gereken değişik hormonal tedavi tiplerini içermektedir.
Bu bilgiler geneldir, sizin kişisel ihtiyaçlarınız için özelleştirilmemiştir. Bulunduğunuz ülke ve sağlık hizmetleri sistemine göre kişisel ihtiyaçlar değişiklik gösterebilirMetastatik prostat kanseri nedir?

Metastatik prostat kanseri nedir?
Prostat kanseri metastaz yaptı ise genellikle kemiklere ya da omurgaya yayılır. Daha geç evrelerde prostat kanseri akciğer, karaciğer, uzak lenf bezleri ya da beyine de metastaz yapabilir [Şekil. 1]. Pek çok metastaz kandaki prostat-spesifik antijen (PSA) düzeyinde artışa neden olmaktadır.
Omurgadaki metastazlar, ciddi sırt ağrısı, kendiliğinden oluşan kırıklar ya da sinir ya da omurilik basısı gibi şikayetlere neden olabilir. Ayrıca asemptomatik de olabilir. Nadir olgularda akciğer metastazı devamlı öksürüğe de neden olabilir.
Metastazların tespiti için görüntüleme yöntemleri kullanılabilir. Kemik metastazları kemik taramasında görülebilir. BT görüntüleme, kemik metastazları hakkında daha detaylı veri elde etmek için ya da karaciğer, akciğer ve beyin metastazlarının tespiti için kullanılabilir.

Tedavi seçenekleri
Eğer metastatik prostat kanseriniz varsa doktorunuz size hormonal tedavi önerecektir. Bu palyatif bakım yaklaşımının bir parçasıdır. Bu tedavi birincil tümörün ve metastazın büyümesini yavaşlatacak, semptomların hafifletilmesini sağlayacaktır.
Hormonal tedavinin bir diğer adı androjen baskılayıcı tedavidir (ADT). Bu cerrahi olarak ya da ilaç tedavisi ile yapılabilir. Cerrahi tedavide her iki testis bilateral orşiektomi denilen bir prosedür ile alınır. Androjenlerin üretimini durduran ilaç tedavisi ise LHRH antagonisti ya da LHRH agonisti adı verilen ilaçlar ile yapılır. Bu ilaçlar depo enjeksiyon şeklinde cilt altına ya da kas içine verilirler. Antiandrojenler, androjenlerin etkisini bloke eden ilaçlardır. Hap şeklinde bulunurlar. Bu tedavilerin hepsi kastrasyona neden olur.
Kastrasyonun fiziksel ya da duygusal sonuçları vardır. En sık görülenleri sıcak basmaları, cinsel isteksizlik ve ereksiyon bozukluklarıdır. Kastrasyonun etkileri kalıcıdır. Kimyasal kastrasyonda etkilerin bir kısmı tedavi kesildikten sonra geri dönebilir. Doktorunuz ile herhangi bir noktayı görüşmekten kaçınmayınız.
İlaç tedavisi alırken semptomlara neden olan kemik metastazınız varsa, radyasyon tedavisi bunların hafifletilmesini sağlayabilir ve kırıkları engelleyebilir.
LHRH agonistleri metastatik prostat kanseri tedavisinde en sık önerilen tedavi şeklidir. Ancak tedavi seçenekleri her zaman sizin kişisel durumunuza göre düzenlenmelidir. Aşağıda sıralananlar tedavinizi planlarken doktorunuzun göz önünde bulunduracağı noktalardır.

Resim 1: Kemik, omurilik, akciğerlere ve beyine metastaz yapmış prostat kanseri.
ktorunuzun kullanabileceği terimler: